11 LISTOPADA

NARODOWE ŚWIĘTO NIEPODLEGŁOŚCI

- wystawa ze zbiorów specjalnych
Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie

[Pocztówka patriotyczna] / A. Grzybowski  Kraków : Wydawnictwo Salonu Malarzy Polskich, ok. 1918].	Pocztówka patriotyczna] / A. Grzybowski Kraków : Wydawnictwo Salonu Malarzy Polskich, [ok. 1918].

      Gorące i spokojne lato roku 1914 wcale nie zapowiadało wybuchu konfliktu, który szybko przekształcił się w Wielką Wojnę, ogarniając cały niemalże świat. Tym bardziej nikt nie mógł przypuszczać, że po czterech latach krwawych i ciężkich zmagań świat będzie wyglądał zupełnie inaczej, stary porządek polityczny legnie w gruzach, a na mapie pojawią się zupełnie nowe państwa. Wśród nich znalazła się, odrodzona po 123 latach niewoli, Polska. W chwili wybuchu wojny możliwość odzyskania niepodległości nie była dla Polaków rzeczą oczywistą – jednak w miarę rozwoju wypadków wojennych pojawiła się realna szansa na wskrzeszenie własnej państwowości, jako że po raz pierwszy państwa zaborcze, do tej pory solidarnie tłumiące wszelkie przejawy polskiej myśli niepodległościowej, stanęły do zmagań wojennych przeciwko sobie. Jednak pilną koniecznością stało się podjęcie tytanicznej pracy na wielu, istotnych dla narodu polskiego, niwach życia społecznego: chodziło tutaj nie tylko o wysiłek militarny tysięcy żołnierzy, lecz również o działalność o charakterze administracyjnym, prawnym, ekonomicznym, kulturalnym i oświatowym.

Perspektywa nadciągającej niepodległości potęgowała poczucie przynależności narodowej, przekładając się na wzrost uczuć patriotycznych. Polityka władz zaborczych, starających się pozyskać Polaków jako żołnierzy do swych armii, umożliwiała otwarte świętowanie narodowych rocznic czy oddawanie czci dawnym bohaterom. Obchody tych rocznic przeradzały się niejednokrotnie w masowe manifestacje na placach i ulicach polskich miast – co przed rokiem 1914 było (za wyjątkiem Galicji) rzeczą zupełnie nie do pomyślenia. Szczególnie uroczyście obchodzono rocznicę uchwalenia konstytucji 3-go maja z roku 1791 – coroczne obchody gromadziły na ulicach wielotysięczne rzesze. Okazją do manifestowania uczuć narodowych były też, między innymi, 100. rocznica śmierci Tadeusza Kościuszki (wypadająca w roku 1917), czy rocznice powstań narodowych. Niezależnie od organizowanych obchodów, w latach 1914-1918 ukazało się wiele druków o charakterze narodowym i patriotycznym: pocztówek, broszur i innych druków ulotnych, przykłady których prezentowane są w gablocie zatytułowanej ”Ku niepodległej…”.

W miarę upływu kolejnych, wojennych miesięcy, wraz z obracaniem się w niwecz dotychczasowego porządku europejskiego, nadzieje Polaków na samodzielne i niepodległe państwo stały się już bliskie urzeczywistnienia. W październiku roku 1918 starania o wskrzeszenie polskiego państwa wyraźnie przybrały na sile – w różnych rejonach kraju tworzyły się zalążki władzy państwowej, głównie jednak o charakterze lokalnym. Do roli pierwszej władzy odrodzonej Polski pretendowała funkcjonująca w Warszawie Rada Regencyjna, powszechnie uznawana jednak za twór Polakom obcy, narzucony siłą przez zaborców.

Pierwszą próbę organizacji rządu o charakterze ogólnonarodowym podjęto 7 listopada 1918 r. w Lublinie, powołując do życia Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej. Premierem nowego rządu został Ignacy Daszyński, wśród ministrów znalazł się m.in. – zastępujący internowanego w Magdeburgu Józefa Piłsudskiego – Edward Rydz-Śmigły (sprawy wojskowe). Proklamację o powołaniu rządu odczytano licznie zgromadzonej publiczności z balkonu, nieistniejącego dzisiaj, Hotelu Victoria, skąd do mieszkańców Lublina przemówili członkowie nowego rządu. Następnie udano się na Plac Katedralny, gdzie odbyła się uroczystość zaprzysiężenia oddziałów wojskowych. Pierwsze posiedzenie rządu odbyło się wieczorem, w siedzibie byłego generalnego gubernatora (Pałac Radziwiłłów przy Placu Litewskim, obecnie Instytut Politologii UMCS). Jedną z decyzji rządu była nominacja Władysława Kunickiego na komisarza ludowego miasta Lublina. Po powrocie Józefa Piłsudskiego z Magdeburga 10 listopada 1918 r., Ignacy Daszyński złożył na jego ręce dymisję.

Lubelski epizod niepodległościowej epopei roku 1918 znalazł odbicie w dokumentach prezentowanych w gablotach zatytułowanych „Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej”. Wszystkie materiały prezentowane na rocznicowej wystawie pochodzą ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. H. Łopacińskiego w Lublinie.

Ekspozycję przygotowali: Katarzyna Podkowińska i Jarosław Kus (Dział Zbiorów Specjalnych).
 

Władysław Kunicki (1872-1941) – komisarz ludowy na miasto Lublin	Nominacja Władysława Kunickiego na Komisarza Ludowego m. Lublina przez Tymczasowy Rząd Republiki Polskiej.